BẮC NINH  - Hành trình  “thức tỉnh” tiềm năng

Tiềm năng văn hóa với hệ thống di sản vật thể và phi vật thể phong phú, giàu giá trị trở thành lý do để du khách trong nước và quốc tế tò mò, muốn đến Bắc Ninh du ngoạn, tìm hiểu và trải nghiệm. Nếu một lần đặt chân đến miền đất cổ đầy nội lực, căng tràn sức sống này, nhất là vào dịp mùa xuân với miên man hội làng, hội tổng, được hòa mình vào những canh diễn xướng Quan họ cổ theo lối hát chay, hát mộc, sẽ hiểu vì sao miền Quan họ lại quyến rũ, cuốn hút, có sức chinh phục nhiều đến thế.

Say đắm cùng những canh hát vắt từ đêm này sang đêm khác, ngọt ngào lưu luyến suốt mùa xuân ở hội Lim, hội Diềm, hội thi hát Quan họ, du khách còn được hòa mình trải nghiệm các trò chơi dân gian thấm đấm văn hóa Bắc Ninh - Kinh Bắc như chạy Ró, đu tiên, đấu vật, cờ tướng, cờ người sau đó thưởng thức hương vị của những món ăn ngon đặc sản mà chỉ đất này mới có. Chưa kể đến những sự kiện văn hóa, chương trình nghệ thuật quy mô như Festival Bắc Ninh, Về miền Quan họ, Biểu diễn Dân ca Quan họ trên thuyền giữa lòng thành phố rồi còn khám phá, chiêm ngưỡng vẻ đẹp dân gian, lắng nghe thông điệp tiền nhân gửi trong biết bao sản phẩm làng nghề thủ công truyền thống như tranh Đông Hồ, gốm Phù Lãng, đúc đồng Đại Bái, đồ gỗ Đồng Kỵ..Đặc biệt, du khách sẽ được chiêm nghiệm, cảm nhận một tầng văn hóa khác - văn hóa tâm linh trong hàng nghìn di tích lịch sử, những đình, đền, chùa và các công trình kiến trúc nghệ thuật cổ mang dáng dấp từ thời Lý-Trần đến Lê-Nguyễn, tựa như những sơn tự đã tọa lạc nơi đất cổ mạch nguồn thiêng liêng từ cả trăm, ngàn năm trước. Những Đại tượng Phật A Di Đà, những tòa tháp bút nghiên, những đình, chùa rêu phong trầm mặc… đã trở thành chốn linh thiêng tìm về của du khách bốn phương mỗi dịp lễ tết, mỗi khi muốn cầu an hay tìm về miền thanh tịnh....

Bắc Ninh không có rừng, không có biển và cũng chưa có nhiều các khu nghỉ dưỡng cao cấp nhưng thứ mà Bắc Ninh có là chiều sâu giá trị văn hóa của ngàn năm lịch sử vun bồi. Như vậy, trong số các lý do để du khách đến Bắc Ninh, lý do đầu tiên và cũng hấp dẫn nhất chính bởi hệ thống di sản văn hóa. Chính sự nổi trội về văn hóa chứ không đơn giản chỉ có cảnh sắc thiên nhiên nơi đồng bằng bắc bộ mới là yếu tố bền vững thu hút du khách, và cũng chính vẻ đẹp độc đáo, đặc sắc đầy ắp huyền thoại và bí ẩn cổ xưa từ các di sản văn hóa đã trở thành “thỏi nam châm” hút du khách đến Bắc Ninh khám phá.

Những con số

Nguồn lực trên cho thấy, du lịch văn hóa sẽ trở thành “những con gà biết đẻ trứng vàng” của quê hương Quan họ. Ý thức được cội rễ hấp dẫn của du lịch Bắc Ninh không nằm ngoài các di sản văn hóa với giá trị đặc sắc, phong phú, các cấp, ngành từ tỉnh đến địa phương từng bước xây dựng cơ chế, chính sách ưu tiên đầu tư và đề ra nhiều chương trình, kế hoạch hành động bài bản. Trong hơn 20 năm qua, Bắc Ninh luôn gắn kết giữa bảo tồn và phát huy giá trị của các di sản văn hóa với phát triển du lịch. Nhiều cơ chế chính sách về bảo tồn di sản liên quan đến phát triển du lịch được ban hành như: Đề án “Quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử cách mạng trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2007 – 2012; Quy định về quản lý di tích, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh...nhiều chương trình, đề án lớn đã sớm được nghiên cứu triển khai và qua thực tiễn đã chứng minh hiệu quả như: Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2011 - 2015 và định hướng đến 2030. Bên cạnh đó là nhiều chuyên đề về phát triển du lịch làng nghề, phát huy giá trị các di tích văn hóa, lịch sử trong hoạt động du lịch… Đặc biệt, việc sớm đề xuất đưa Dân ca Quan họ Bắc Ninh trở thành di sản văn hóa thế giới thực sự tạo ra một “cú hích” lớn cho dòng sản phẩm du lịch đặc sắc này và hiện đang là sản phẩm xuyên suốt trong các hành trình du lịch về miền Quan họ.

Xác định vai trò vị trí ngành du lịch, trong đó ưu tiên phát triển loại hình du lịch văn hóa. Từ năm 2000 đến nay, tỉnh Bắc Ninh đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng cho việc trùng tu, tôn tạo, nâng cấp hệ thống các di tích, tiêu biểu như: Văn Miếu Bắc Ninh, chùa Dâu, chùa Dạm, chùa Phật Tích, Lăng và đền thờ Kinh Dương Vương, đền thờ Lê Văn Thịnh; các tích lịch sử cách mạng như: Khu lưu niệm Tổng Bí thư  Nguyễn Văn Cừ, Ngô Gia Tự, Hoàng Quốc Việt... Những địa điểm này hiện đang là những địa chỉ không thể thiếu trong các tour, tuyến du lịch trọng điểm của Bắc Ninh.

 Sự bứt phá của du lịch Bắc Ninh còn thấy được từ các con số biết nói. Nếu như năm 1997, khi mới tái lập tỉnh, tổng lượng khách đến Bắc Ninh chỉ vài nghìn lượt khách, doanh thu du lịch vỏn vẹn vài chục triệu đồng thì đến năm 2010, Bắc Ninh đã đón gần 200.000  lượt khách, tổng thu từ du lịch đạt 126 tỷ đồng và vươn lên tăng tốc bứt phá. Năm 2019, khách du lịch đến Bắc Ninh đạt 1,6 triệu lượt khách, tổng thu từ du lịch đạt xấp xỉ 1,1 ngàn tỷ đồng. Quy mô hệ thống các cơ sở kinh doanh du lịch phát triển nhanh chóng. Tính đến hết tháng 4/2020, số lượng các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch là hơn 680 tăng gấp 27 lần năm 2001và gấp gần 4 lần năm 2010,  chỉ trong 4 năm gần đây (2017-2020) có sự  đột phá, thành công trong thu hút đầu tư xây dựng khách sạn cao cấp, nhiều tập đoàn, doanh nghiệp uy tín về đầu tư  hình thành lên chuỗi khách sạn cao cấp tiêu chuẩn 5 sao như khách sạn Mường Thanh, khách sạn Le Indochina, Vincom; Khu nghỉ dưỡng 5 sao resort Phoenix... góp phần đáng kể làm thay đổi diện mạo, cảnh quan  đô thị Bắc Ninh.

Trong số 680 đơn vị hoạt động kinh doanh du lịch trên địa bàn, có 32 đơn vị kinh doanh lữ hành, kinh doanh sản phẩm dịch vụ phục vụ khách du lịch;  648 cơ sở lưu trú du lịch. Tổng giá trị vốn đầu tư lũy kế đến tháng 4/2020 đạt  8,4 ngàn tỷ đồng (gấp 7,6 lần so với năm 2010 và 13,7 lần so với năm 2001). Năng lực cung ứng phòng lưu trú là 8.750 phòng; 10.988 giường trong đó gần 1.000  giường các khách sạn tiêu chuẩn 5 sao.

Nguồn nhân lực hoạt động du lịch ngày càng đông. Hiện nay, ngành du lịch tỉnh đang giải quyết và tạo việc làm thường xuyên cho hơn 4.700 lao động trực tiếp, khoảng 12.000 lao động gián tiếp (tăng gấp 10,3 lần so với năm 2001 và 4,2 lần so với năm 2010). Cơ cấu trình độ chuyển dịch rất nhanh theo hướng giảm tỷ lệ lao động phổ thông sang lao động có trình độ đào tạo chuyên môn. Hiện tại cơ cấu trình độ lao động du lịch Bắc ninh tỷ lệ là 3-5-2 (30% thường xuyên cho hơn 4.700 lao động trực tiếp, có trình độ đại học và trên đại học, 50% trình độ cao đẳng và trung cấp, còn lại là các lao động phổ thông).

Về miền Quan họ - khám phá dòng chảy văn hóa ngàn năm